Uchwała Nadzwyczajnej Rady Pedagogicznej z 22 lutego 2022 roku w sprawie ustawy z 13 stycznia 2022 r. o zmianie ustawy – Prawo oświatowe oraz niektórych innych ustaw (tzw. lex Czarnek)
Na podstawie opinii ekspertów, środowisk edukacyjnych, uczniów, nauczycieli, rodziców i samorządowców członkowie i członkinie Nadzwyczajnej Rady Pedagogicznej zgromadzeni przed Pałacem Prezydenckim w Warszawie uchwalają, co następuje:
§ 1
Nadzwyczajna Rada Pedagogiczna wyraża negatywną opinię w sprawie uchwalonej przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej 13 stycznia 2022 r. ustawy o zmianie ustawy – Prawo oświatowe oraz niektórych innych ustaw (tzw. lex Czarnek).
§ 2
Ustawa, o której mowa w § 1, zawiera niekonstytucyjne i szkodliwe dla szkoły i uczniów rozwiązania, o czym stanowi załącznik do niniejszej uchwały. Dlatego członkowie i członkinie Nadzwyczajnej Rady Pedagogicznej wnioskują o jej zawetowanie przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.
§ 3
Wykonanie uchwały powierza się Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej.
§ 4
Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia.
Przewodniczący Nadzwyczajnej Rady Pedagogicznej
Sławomir Broniarz
Prezes Związku Nauczycielstwa Polskiego
Załącznik do uchwały Nr 1 Nadzwyczajnej Rady Pedagogicznej z dnia 22 lutego 2022 roku w sprawie ustawy z dnia 13 stycznia 2022 r. o zmianie ustawy – Prawo oświatowe oraz niektórych innych ustaw (tzw. lex Czarnek)
Opinia
Nadzwyczajnej Rady Pedagogicznej
Naruszenie kompetencji organów prowadzących szkoły
Większość zaproponowanych zmian narusza zakres ustrojowego podziału kompetencji organów prowadzących i nadzorujących szkoły oraz wykracza zdecydowanie poza kompetencje kuratora oświaty jako organu nadzoru pedagogicznego.
Konstrukcja kompetencyjna określona w ustawie – Prawo oświatowe nadaje organom prowadzącym kompetencje organizacyjne. Przedmiotowa nowelizacja, wbrew ustawie, nadaje kompetencje organizacyjne kuratorowi oświaty.
Analiza zmian prowadzi do stwierdzenia, że przepisy nowelizujące ustawę – Prawo oświatowe głównie mają na celu zwiększenie wpływu w zarządzaniu oświatą poprzez podporządkowanie kuratorom oświaty (de facto ministrowi) procesu powoływania i odwoływania dyrektorów przedszkoli, szkół i placówek.
Bez wątpienia wprowadzone rozwiązania stanowią próbę scentralizowania zarządzania oświatą i powrót do rozwiązań, którym obca była idea samorządności i demokratyzacji życia szkoły, a ich wdrożenie prowadzi do odebrania organom prowadzącym i kierownictwu szkół autonomii i realnej możliwości wpływu na jakość pracy szkół i placówek.
Negatywnie należy ocenić zmiany, które uprawniają organ nadzoru pedagogicznego do złożenia wniosku o odwołanie dyrektora przedszkola, szkoły lub placówki oświatowej w trakcie roku szkolnego bez wypowiedzenia, gdzie rola organu prowadzącego sprowadza się tylko do wydania stosownego zarządzenia (uchwały).
W tym miejscu należy zauważyć, iż aktualnie obowiązujące przepisy przewidują możliwość odwołania dyrektora, w tym na wniosek organu sprawującego nadzór pedagogiczny. Dlatego nie sposób zgodzić się z argumentacją autorów nowelizacji o celowości tego typu zmiany. Na aprobatę nie zasługują także zmiany w trybie odwołania dyrektora w trakcie roku szkolonego bez wypowiedzenia, gdyż obecnie obowiązujące przepisy również przewidują obowiązek współdziałania organów prowadzących i nadzoru pedagogicznego, co zapewnia optymalne warunki funkcjonowania szkoły lub placówki na poziomie zarządzania jej działalnością.
W związku z tym, że na gruncie wykładni prawa i orzeczeń sądowych brak pozytywnej opinii uprawnionego podmiotu uniemożliwia skuteczne i wiążące dokonanie czynności prawnej, należy uznać, że kurator oświaty został wyposażony w kompetencję do współdecydowania o tym, komu będzie powierzona funkcja dyrektora szkoły.
Zatem kurator oświaty został w tym zakresie wyposażony w konstytutywne uprawnienie stanowiące, które dotychczas przysługiwało wyłącznie organowi prowadzącemu, który nadal jest zobowiązany do zakładania i prowadzenia szkół i placówek.
Należy uznać, że na gruncie obecnie obowiązującego prawa taka zmiana jest całkowicie nieuprawniona. Kurator oświaty nabywa określone uprawnienia organu prowadzącego bez jednoczesnego przejęcia części jego ustawowych obowiązków w zakresie zakładania i prowadzenia jednostek systemu oświaty.
Tak fundamentalną zmianę można dokonać jedynie na podstawie odrębnej ustawy dokonującej całkowitej zmiany ustroju polskiego systemu oświaty, która przywracałaby centralistyczną organizację oświaty. Byłby to powrót do organizacji, która obowiązywała przed przekazaniem prowadzenia oświaty samorządowi terytorialnemu.
Taka zmiana wymagałaby jednak nie tylko całościowej zmiany ustawy ustrojowej systemu oświaty (u.p.o.), ale także ustaw samorządowych, ustawy o finansowaniu oświaty, etc.
Uznać więc należy, że w obecnym kształcie zaproponowane rozwiązanie stanowi swoistą uzurpację kompetencji w odniesieniu do kuratora oświaty kosztem ustawowych uprawnień organów prowadzących szkoły. Takie rozwiązanie jest całkowicie sprzeczne z przyjętym w latach 90. ustrojem systemu oświaty, polegającym na decentralizacji zadań państwa.
Ograniczenie kompetencji rady szkoły i rady rodziców
Nowelizacja zmierza do wprowadzenia urzędowej kontroli działalności stowarzyszeń i innych organizacji, a także zdecydowanego sformalizowania procedury, co może zmierzać do ograniczenia wspierania systemu oświaty przez stowarzyszenia i inne organizacje – w sposób sprzeczny z podstawowymi zasadami działania systemu oświaty.
Zgodnie z treścią art. 86 ust. 1 u.p.o. w szkole i placówce mogą działać stowarzyszenia i inne organizacje, a w szczególności organizacje harcerskie, których celem statutowym jest działalność wychowawcza albo rozszerzanie i wzbogacanie form działalności dydaktycznej, wychowawczej, opiekuńczej i innowacyjnej szkoły lub placówki.
W myśl art. 86 ust. 2 u.p.o. podjęcie działalności w szkole lub placówce przez stowarzyszenie lub inną organizację, dotychczas wymaga uzyskania zgody dyrektora szkoły lub placówki, wyrażonej po uprzednim uzgodnieniu warunków tej działalności oraz po uzyskaniu pozytywnej opinii rady szkoły lub placówki i rady rodziców.
Nowelizacja zakłada, że po dokonaniu zmiany legislacyjnej działalność stowarzyszeń i innych organizacji będzie wymagać:
- przekazania kuratorowi oświaty programu zajęć oraz materiałów wykorzystywanych do realizacji programu zajęć – nie później niż na dwa miesiące przed rozpoczęciem zajęć,
- uzyskania pozytywnej opinii kuratora oświaty,
- przekazania rodzicom niepełnoletniego ucznia lub pełnoletniemu uczniowi pełnej informacji o celach i treściach realizowanego programu zajęć, pozytywnej opinii kuratora oświaty, rady szkoły lub placówki i rady rodziców,
- pisemnej zgody rodziców niepełnoletniego ucznia lub pełnoletniego ucznia.
Należy zwrócić uwagę, że przepis nie określa żadnych kryteriów normatywnych, według których kurator oświaty będzie dokonywał oceny przedłożonego programu zajęć i materiałów wykorzystywanych do realizacji programu zajęć – co może oznaczać dowolność dokonywania oceny lub kierowania się kryteriami sprzecznymi z ogólnymi zasadami polskiego systemu oświaty.
Zgodnie bowiem z treścią art. 3 ust. 1 u.p.o. system oświaty jest oparty o zasadę wsparcia przez organizacje pozarządowe, w tym organizacje harcerskie, a także osoby prawne prowadzące statutową działalność w zakresie oświaty i wychowania. Ponadto, w myśl art. 1 pkt 12 u.p.o. system oświaty zapewnia w szczególności kształtowanie u uczniów postaw prospołecznych, w tym poprzez możliwość udziału w działaniach z zakresu wolontariatu, sprzyjających aktywnemu uczestnictwu uczniów w życiu społecznym.
Należy zwrócić uwagę, że w praktyce negatywna opinia kuratora oświaty może spowodować zakaz prowadzenia działalności w szkole przez daną organizację – mimo, iż program zajęć zostanie pozytywnie zaopiniowany przez radę szkoły i radę rodziców. Zatem w sytuacji, gdy kurator oświaty nie wyda pozytywnej opinii, pozytywna opinia podmiotów działających w szkole i żywotnie zainteresowanych wprowadzeniem określonej współpracy z danymi organizacjami, a więc rady szkoły i rady rodziców, stanie się opinią bezskuteczną i bezprzedmiotową. Uznać więc należy, że zaproponowana nowelizacja jest ograniczeniem dotychczasowych kompetencji rady szkoły i rady rodziców.
Nowelizacja wprowadza sformalizowaną procedurę umożliwiającą działanie w szkole stowarzyszeniom i innym organizacjom. Procedura zobowiązująca dyrektora szkoły do przekazywania rodzicom uczniów lub pełnoletnim uczniom informacji o celach i treściach realizowanego programu zajęć, a także obowiązek uzyskiwania ich zgody na realizację zajęć – wobec nagminnego braku zapewnienia odpowiedniej obsługi administracyjnej w szkołach – spowoduje w ogromnej mierze paraliż proceduralny i uniemożliwienie działania w szkole jakichkolwiek stowarzyszeń i innych organizacji, co w sposób bezpośredni naruszać będzie zasady określone w art. 3 ust. 1 u.p.o. i art. 1 pkt 12 u.p.o.
Nowelizacja ogranicza prawo rodziców do wychowania zgodnie z własnymi przekonaniami. Należy zauważyć, że zgodnie z orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego prawo rodziców jest podmiotowe o charakterze przyrodzonym i naturalnym i nie może pochodzić z nadania państwowego.
Naruszenie zasady proporcjonalności
W ustawie z dnia 15 kwietnia 2011 r. o systemie informacji oświatowej (Dz. U. z 2021 r. poz. 584 i 619) wprowadza się dodatkowy art. 66c, stanowiący delegację dla ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania do pozyskiwania z bazy danych SIO danych nauczyciela obejmujących m.in.:
- imię i nazwisko,
- numer PESEL, serię i numer paszportu lub innego dokumentu potwierdzającego tożsamość,
- datę urodzenia,
- płeć,
- staż pracy,
- staż pracy pedagogicznej,
- typ szkoły lub placówki oświatowej, w której jest zatrudniony,
- kod TERYT gminy miejsca zatrudnienia,
- podstawę prawną zatrudnienia,
- stopień awansu zawodowego,
- wykształcenie,
- wymiar etatu
w celu przekazania ich do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i przeprowadzania przez tę instytucję analiz przyczyn nieobecności nauczycieli w pracy z powodu urlopu macierzyńskiego lub czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby.
Należy wyrazić podstawową wątpliwość czy delegacja określona w projektowanym art. 66c nie narusza zasady rzetelnej legislacji, a szczególnie zasady proporcjonalności. Na podstawie przyjętego rozwiązania przetwarzaniu i udostępnianiu między Ministrem Edukacji i Nauki i Zakładem Ubezpieczeń Społecznych podlegać będą określone ustawą dane.
Zaproponowane rozwiązanie zdaniem ekspertów narusza zasadę proporcjonalności, która szczególny nacisk kładzie na adekwatność celu i środka użytego do jego osiągnięcia. Zbieranie tak szerokich danych osobowych może być oceniane jako naruszające zasady ochrony danych osobowych w kontekście zindywidualizowanym.
Ponadto wyraźnie należy zaznaczyć, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie posiada kompetencji statystycznych, umożliwiających mu zbieranie i przeprowadzania analiz danych. Takie kompetencje mają jedynie służby statystyki publicznej, którymi są zgodnie z treścią art. 22 ustawy z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej (tekst jedn. Dz.U. z 2021 r. poz. 955 ze zm.) – dalej u.s.p., Prezes Głównego Urzędu Statystycznego oraz podlegli mu dyrektorzy urzędów statystycznych.
Na podstawie art. 25 ust. 1 pkt 1 – 3 u.s.p. do zadań Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego należy:
- rozpoznawanie zapotrzebowania na informacje i analizy statystyczne, koordynowanie prac i przygotowywanie projektu programu badań statystycznych statystyki publicznej,
- organizowanie i prowadzenie badań statystycznych oraz ustalanie ich metodologii,
- zbieranie, gromadzenie i opracowywanie danych statystycznych oraz ich analizowanie.
Tymczasem na podstawie art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2021 r. poz. 423 ze zm.) Zakład Ubezpieczeń Społecznych wykonuje jedynie zadania z zakresu ubezpieczeń społecznych.
W związku z powyższym negatywnie opiniujemy ustawę z dnia 13 stycznia 2021 r. o zmianie ustawy – Prawo oświatowe oraz niektórych innych ustaw .
za Nadzwyczajną Radę Pedagogiczną Sławomir Broniarz, przewodniczący Rady
Po pikiecie zostaną złożone w Kancelarii Prezydenta RP przy ul. Wiejskiej:
– uchwała Nadzwyczajnej Rady Pedagogicznej wraz z uzasadnieniem (opinią),
– Petycja do Prezydenta RP Pana Andrzeja Dudy w sprawie weta “Lex Czarnek” wraz z podpisami:
https://www.petycjeonline.com/petycja_do_prezydenta_rp_pana_andrzeja_dudy_w_sprawie_weta_lex_czarnek
